സാമവേദം (സംസ്കൃതം: सामवेद, Sāmaveda) ഹൈന്ദവ വേദങ്ങളിൽ മൂന്നാമത്തെ പ്രധാനപ്പെട്ട വേദമാണ്. “ഗാനം ചെയ്യാനുള്ള അറിവ്” അല്ലെങ്കിൽ “സ്തുതിഗീതങ്ങളുടെ വേദം” എന്നാണ് ‘സാമവേദം’ എന്ന വാക്കിനർത്ഥം. പ്രധാനമായും യാഗങ്ങളിലും അനുഷ്ഠാനങ്ങളിലും മനോഹരമായി ആലപിക്കാൻ പാകത്തിൽ ചിട്ടപ്പെടുത്തിയ മന്ത്രങ്ങളും സ്തുതിഗീതങ്ങളുമാണ് ഇതിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നത്.
സാമവേദത്തെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രധാന വിവരങ്ങൾ
രചനാകാലം: ഋഗ്വേദത്തിന് ശേഷം, യജുർവേദത്തിനും അഥർവവേദത്തിനും ഏകദേശം സമകാലീനമായി ബി.സി. 1200-നും 800-നും ഇടയിലാണ് സാമവേദം രചിക്കപ്പെട്ടതെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ഉള്ളടക്കം: സാമവേദം പ്രധാനമായും ഋഗ്വേദത്തിലെ മന്ത്രങ്ങളെയും സ്തുതിഗീതങ്ങളെയും സംഗീതാത്മകമായി ചിട്ടപ്പെടുത്തിയതാണ്. ഋഗ്വേദത്തിലെ ഏകദേശം 1,875 മന്ത്രങ്ങളിൽ 75 എണ്ണം ഒഴികെ ബാക്കിയെല്ലാം ഋഗ്വേദത്തിൽ നിന്ന് എടുത്തതാണ്. ഈ മന്ത്രങ്ങൾ യാഗങ്ങൾക്കിടയിൽ, പ്രത്യേകിച്ചും സോമയാഗങ്ങളിൽ, “ഉദ്ഗാതാവ്” എന്ന പുരോഹിതൻ ഉച്ചസ്ഥായിയിൽ ആലപിച്ചിരുന്നു.
ഘടന: സാമവേദ സംഹിതയ്ക്ക് രണ്ട് പ്രധാന ഭാഗങ്ങളുണ്ട്: പൂർവാർച്ചികം: ദേവതാ സ്തുതികൾ അടങ്ങിയ ഭാഗമാണിത്. അഗ്നി, ഇന്ദ്രൻ, സോമൻ തുടങ്ങിയ ദേവന്മാരെക്കുറിച്ചുള്ള സ്തുതികൾ.
ഉത്തരാർച്ചികം: യാഗങ്ങളിലെ പ്രത്യേക ചടങ്ങുകൾക്ക് അനുയോജ്യമായ രീതിയിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്ന മന്ത്രങ്ങൾ. ശാഖകൾ (ശ്രീഹകൾ): സാമവേദത്തിന് നിരവധി ശാഖകളുണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും, പ്രധാനമായും മൂന്നെണ്ണമാണ് ഇന്ന് ലഭ്യമായത്:
- കൗഥുമീയ ശാഖ: ഏറ്റവുമധികം പ്രചാരത്തിലുള്ള ശാഖയാണിത്.
- രാണായനീയ ശാഖ: കൗഥുമീയ ശാഖയുമായി സാമ്യമുള്ളത്.
- ജൈമിനീയ ശാഖ (തൽവകാര ശാഖ): മറ്റ് രണ്ടിൽ നിന്ന് ചില വ്യത്യാസങ്ങളുണ്ട്.
സംഗീതപരമായ പ്രാധാന്യം: ഇന്ത്യൻ ശാസ്ത്രീയ സംഗീതത്തിൻ്റെ ഉത്ഭവം സാമവേദത്തിൽ നിന്നാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. വേദകാലത്തെ സ്വരങ്ങൾ (സ്വരസ്ഥാനങ്ങൾ) ഇതിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ‘സപ്തസ്വരങ്ങൾ’ (സ, രി, ഗ, മ, പ, ധ, നി) സാമവേദത്തിൽ നിന്ന് ഉത്ഭവിച്ചതാണെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു.
സാമവേദത്തിൻ്റെ പ്രാധാന്യം
സംഗീതത്തിൻ്റെ മാതാവ്: ഇന്ത്യൻ സംഗീതത്തിൻ്റെ, പ്രത്യേകിച്ച് ഹിന്ദുസ്ഥാനി, കർണ്ണാടക സംഗീതത്തിൻ്റെ മൂലപ്രമാണം സാമവേദമാണെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു. ഇതിലെ ഗാനപദ്ധതികൾ പിൽക്കാല സംഗീത ശാസ്ത്രങ്ങൾക്ക് വഴിയൊരുക്കി. യാഗങ്ങളിലെ പ്രാധാന്യം: യാഗങ്ങളിലും ഹോമങ്ങളിലും മന്ത്രങ്ങൾ മനോഹരമായി ആലപിക്കേണ്ടതിൻ്റെ പ്രാധാന്യം സാമവേദം എടുത്തു കാണിക്കുന്നു. ശരിയായ രീതിയിൽ മന്ത്രങ്ങൾ ആലപിക്കുന്നത് യാഗത്തിൻ്റെ ഫലം വർദ്ധിപ്പിക്കുമെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെട്ടു.
ഭക്തിയും ആത്മീയതയും: മന്ത്രങ്ങൾ സംഗീതാത്മകമായി ആലപിക്കുന്നത് ഭക്തരുടെ മനസ്സിൽ ഭക്തിയും ആത്മീയമായ ഉണർവും ഉണ്ടാക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു.
വാമൊഴി പാരമ്പര്യം: മറ്റ് വേദങ്ങളെപ്പോലെ സാമവേദവും ആയിരക്കണക്കിന് വർഷങ്ങളോളം വാമൊഴിയായാണ് സംരക്ഷിക്കപ്പെട്ടത്. ഇതിൻ്റെ ഗാനരൂപം അക്ഷരസ്ഫുടത ഉറപ്പാക്കാൻ സഹായിച്ചു. സാമവേദം കേവലം മന്ത്രങ്ങളുടെ ഒരു സമാഹാരം മാത്രമല്ല, ഇന്ത്യൻ സംസ്കാരത്തിൻ്റെ സംഗീതപരവും ആത്മീയവുമായ പാരമ്പര്യത്തിൻ്റെ അടിത്തറ കൂടിയാണ്. ഇത് വേദകാലഘട്ടത്തിലെ മതപരമായ അനുഷ്ഠാനങ്ങളിൽ സംഗീതത്തിനുണ്ടായിരുന്ന വലിയ പ്രാധാന്യം വെളിപ്പെടുത്തുന്നു.
