യജുർവേദം ഹൈന്ദവ വേദങ്ങളിൽ രണ്ടാമത്തെ പ്രധാനപ്പെട്ട വേദമാണ്. “യാഗം ചെയ്യാനുള്ള അറിവ്” അല്ലെങ്കിൽ “ത്യാഗത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ്” എന്നാണ് ‘യജുർവേദം’ എന്ന വാക്കിനർത്ഥം. പ്രധാനമായും യാഗങ്ങളിലും അനുഷ്ഠാനങ്ങളിലും ഉപയോഗിക്കുന്ന മന്ത്രങ്ങളും സൂത്രവാക്യങ്ങളും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഗദ്യരൂപത്തിലുള്ള വേദമാണിത്.
യജുർവേദത്തെക്കുറിച്ചുള്ള പ്രധാന വിവരങ്ങൾ രചനാകാലം: ഋഗ്വേദത്തിന് ശേഷം, സാമവേദത്തിനും അഥർവവേദത്തിനും ഏകദേശം സമകാലീനമായി ബി.സി. 1200-നും 800-നും ഇടയിലാണ് യജുർവേദം രചിക്കപ്പെട്ടതെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ഉള്ളടക്കം: യജ്ഞങ്ങൾ, ഹോമങ്ങൾ, മറ്റ് മതപരമായ ആചാരങ്ങൾ എന്നിവ എങ്ങനെ നടത്തണം എന്ന് വിശദീകരിക്കുന്ന മന്ത്രങ്ങളും പ്രാർത്ഥനകളും ഇതിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. യാഗങ്ങൾ നടത്തുമ്പോൾ “അധ്വർയു” എന്ന പുരോഹിതനാണ് യജുർവേദത്തിലെ മന്ത്രങ്ങൾ ഉച്ചരിക്കുന്നത്. ഋഗ്വേദത്തിലെ പല മന്ത്രങ്ങളും യജുർവേദത്തിൽ ആവർത്തിച്ച് കാണാമെങ്കിലും, യജുർവേദത്തിൻ്റേതായ ഗദ്യ മന്ത്രങ്ങളും ഇതിലുണ്ട്.
ഘടനയും വിഭാഗങ്ങളും: യജുർവേദത്തിന് പ്രധാനമായും രണ്ട് ശാഖകളുണ്ട്:
ശുക്ല യജുർവേദം (വെളുത്ത യജുർവേദം / വാജസനേയി സംഹിത): ഇത് “വ്യക്തമായ” അല്ലെങ്കിൽ “ശുദ്ധമായ” യജുർവേദം എന്നറിയപ്പെടുന്നു. മന്ത്രങ്ങളും അവയുടെ വിശദീകരണങ്ങളും (ബ്രാഹ്മണ ഭാഗം) വെവ്വേറെയാണ് ഇതിൽ കാണപ്പെടുന്നത്. മന്ത്രങ്ങൾ കൂടുതൽ വ്യക്തമായി ചിട്ടപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. ഇതിന് രണ്ട് പ്രധാന ശാഖകളുണ്ട്: മാധ്യന്ദിന സംഹിതയും കണ്വ സംഹിതയും.
കൃഷ്ണ യജുർവേദം (കറുത്ത യജുർവേദം): ഇത് “അവ്യക്തമായ” അല്ലെങ്കിൽ “സങ്കീർണ്ണമായ” യജുർവേദം എന്നറിയപ്പെടുന്നു. ഇതിൽ മന്ത്രങ്ങളും അവയുടെ വ്യാഖ്യാനങ്ങളും (ബ്രാഹ്മണ ഭാഗം) കൂടിക്കലർന്നാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. അതുകൊണ്ടാണ് ഇതിന് “കറുത്ത” എന്ന വിശേഷണം വന്നത്. തൈത്തിരീയ സംഹിത, മൈത്രായനി സംഹിത, കഠക സംഹിത, കപിഷ്ഠല സംഹിത എന്നിവയാണ് ഇതിൻ്റെ പ്രധാന ശാഖകൾ.
ഭാഷ: വൈദിക സംസ്കൃതത്തിലാണ് യജുർവേദം രചിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. ഋഗ്വേദത്തെ അപേക്ഷിച്ച് ഇതിൽ ഗദ്യരൂപത്തിലുള്ള മന്ത്രങ്ങൾ കൂടുതലാണ്.
യജുർവേദത്തിൻ്റെ പ്രാധാന്യം കർമ്മകാണ്ഡം: വേദങ്ങളുടെ കർമ്മകാണ്ഡ ഭാഗത്തിന് ഏറ്റവും പ്രാധാന്യം നൽകുന്ന വേദമാണിത്. അതായത്, യാഗങ്ങൾ, ബലികൾ, മറ്റ് മതപരമായ ചടങ്ങുകൾ എന്നിവ എങ്ങനെ കൃത്യമായി നിർവഹിക്കണം എന്ന് ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നു. പുരോഹിതന്മാർക്ക് യാഗങ്ങൾ നടത്തുന്നതിനുള്ള ഒരു കൈപ്പുസ്തകം പോലെയാണ് ഇത് വർത്തിക്കുന്നത്.
സാമൂഹിക ജീവിതം: വൈദിക കാലഘട്ടത്തിലെ സാമൂഹിക ജീവിതം, ആചാരങ്ങൾ, വിശ്വാസങ്ങൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് വിലപ്പെട്ട വിവരങ്ങൾ യജുർവേദം നൽകുന്നു. അശ്വമേധം, പുരുഷമേധം തുടങ്ങിയ വലിയ യാഗങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള വിശദാംശങ്ങൾ ഇതിലുണ്ട്.
ദാർശനിക വീക്ഷണങ്ങൾ: യാഗങ്ങളുടെ അർത്ഥവും പ്രാധാന്യവും വ്യക്തമാക്കുന്നതിലൂടെ ചില ദാർശനിക ആശയങ്ങളും യജുർവേദം മുന്നോട്ട് വെക്കുന്നുണ്ട്. ഇതിലെ ഉപനിഷദ് ഭാഗങ്ങൾ (ഉദാഹരണത്തിന്, ഈശാവാസ്യോപനിഷത്ത്, ബൃഹദാരണ്യകോപനിഷത്ത്, തൈത്തിരീയോപനിഷത്ത്) ദാർശനിക തലത്തിൽ ഏറെ പ്രാധാന്യമുള്ളവയാണ്.
വാമൊഴി പാരമ്പര്യം: മറ്റ് വേദങ്ങളെപ്പോലെ യജുർവേദവും തലമുറകളായി വാമൊഴിയായാണ് കൈമാറ്റം ചെയ്യപ്പെട്ടിരുന്നത്. ഈ ഗ്രന്ഥത്തിൻ്റെ കൃത്യമായ സംരക്ഷണത്തിന് ഇത് വളരെ പ്രധാനമായിരുന്നു. യജുർവേദം ഇന്ത്യൻ സംസ്കാരത്തിൻ്റെയും മതത്തിൻ്റെയും വളർച്ചയിൽ നിർണായകമായ പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. യാഗങ്ങളും അനുഷ്ഠാനങ്ങളും ഹിന്ദുമതത്തിൽ ഇപ്പോഴും നിലനിൽക്കുന്നതിന് യജുർവേദത്തിലെ ഉപദേശങ്ങൾക്ക് വലിയ പങ്കുണ്ട്.
